Düşünce ve ifade özgürlüğü, insanın doğal bir hakkıdır ve bu hak, dinî temellere de dayanmaktadır. İnsanın eylemlerini gerçekleştirme konusundaki irade hürriyetine sahip olması, düşünce ve ifade özgürlüğüne de sahip olmasını gerektirir. Bir toplumda düşünce ve ifade özgürlüğü yoksa, o toplumda üretim ve gelişme de mümkün olmaz. Bu makalede, düşünce özgürlüğü ile kader anlayışı arasındaki ilişki ele alınacak ve İslam dünyasında yaygın olan yanlış kader algısının toplumsal sonuçları üzerinde durulacaktır.
Kader Kavramı ve Yanlış Anlayışlar
Kader, İslam dünyasında sıklıkla yanlış anlaşılan kavramlardan biridir. Toplumda yaygın olan anlayışa göre, kader, Allah’ın insanın yapacağı her şeyi önceden bilmesi ve bunları belirlemesi olarak algılanmaktadır. Bu anlayış, insanın adeta bir “alın yazısına” mahkum olduğu ve yapacaklarının önceden tespit edildiği şeklinde yorumlanmaktadır. Ancak Kur’an-ı Kerim’de belirtildiği üzere, insan yaptıklarının karşılığını bulacaktır. Bu nedenle, insanın eylemlerini kendi hür iradesiyle gerçekleştirmesi ve bu eylemlerin sorumluluğunu üstlenmesi esastır.
Yanlış kader anlayışı, özellikle Emevî döneminde siyasal gelişmelerin etkisiyle topluma benimsetilmiş bir enstrüman olarak ortaya çıkmıştır. Bu anlayış, insanları pasifize ederek üretken olmaktan uzaklaştırmış ve toplumu atıl hale getirmiştir. İnsanlar, “kaderimizde ne varsa o olur” şeklinde bir düşünceye kapılarak sorumluluk almaktan kaçınmışlardır. Bu durum, İslam dünyasının en önemli sorunlarından birini oluşturmaktadır.
Mâtürîdî Düşüncesi ve İrade Hürriyeti
Mâtürîdî, Orta Asya’da yetişmiş büyük bir İslam âlimidir ve itikat konusunda önemli eserler vermiştir. Mâtürîdî düşüncesi, insanın irade hürriyetine büyük önem verir. Bu düşünceye göre, insanın eylemlerini kendi hür iradesiyle gerçekleştirmesi ve bu eylemlerin sorumluluğunu üstlenmesi esastır. Bu anlayış, düşünce ve ifade özgürlüğünün de temelini oluşturur. Bir toplumda düşünce ve ifade özgürlüğü yoksa, o toplumda üretim ve gelişme de mümkün olmaz.
Yanlış Kader Anlayışının Toplumsal Sonuçları
Yanlış kader anlayışı, toplumda pasif bir tutumun yaygınlaşmasına neden olmuştur. İnsanlar, “kaderimizde ne varsa o olur” düşüncesiyle hareket ederek sorumluluk almaktan kaçınmışlardır. Bu durum, özellikle af konularında kendini göstermektedir. Örneğin, “kader mahkûmları” ifadesi, suç işleyen kişilerin bu eylemlerinin kaderlerinde olduğu ve bu nedenle affedilmeleri gerektiği şeklinde yorumlanmaktadır. Bu tür bir anlayış, adalet sistemini temelden sarsar ve toplumsal düzeni bozar.
Doğal Afetler ve Sorumluluk Bilinci
Yanlış kader anlayışı, doğal afetler karşısında da kendini göstermektedir. Örneğin, deprem gibi afetler karşısında “takdir-i ilahi” denilerek sorumluluktan kaçınılmaktadır. Oysa bilim, deprem risklerini ve alınması gereken önlemleri açıkça ortaya koymaktadır. Fay hatları üzerine yerleşim yapmamak, depreme dayanıklı binalar inşa etmek gibi önlemler alınmadığı takdirde, afetlerin sonuçları daha yıkıcı olmaktadır. Bu durumda, sorumluluğu ilahi bir güce atfetmek yerine, bilimsel verilere dayanarak gerekli önlemleri almak gerekmektedir.
Sonuç
Düşünce ve ifade özgürlüğü, insanın doğal bir hakkıdır ve bu hak, dinî temellere de dayanmaktadır. Yanlış kader anlayışı, toplumda pasif bir tutumun yaygınlaşmasına ve sorumluluk bilincinin zayıflamasına neden olmuştur. Bu anlayış, özellikle afetler ve adalet sistemi gibi konularda olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Mâtürîdî düşüncesi, insanın irade hürriyetine verdiği önemle, düşünce ve ifade özgürlüğünün de temelini oluşturur. Toplumun gelişmesi ve ilerlemesi için, yanlış kader anlayışlarından kurtulmak ve sorumluluk bilinciyle hareket etmek gerekmektedir.
Buraya tıklayarak konu ile ilgili videomuza ulaşabilirsiniz.
